Język fiński, należy razem z estońskim i lapońskim oraz (w mniejszym stopniu spokrewnionym) węgierskim do ugrofińskiej grupy językowej. Sądzę, że warto go choć trochę poznać jeśli interesuje Cię kraj tysiąca jezior, białych nocy, zorzy polarnych, a tym bardziej jeśli zamierzasz go odwiedzić. Z Finlandii podobno pochodzi święty Mikołaj ;-) jak również Linus Torvalds - twórca "jądra" coraz bardziej popularnego systemu Linux, czy inny Fin Jarkko Oikarinen - twórca IRC (Internet Relay Chat) czyli pierwszego systemu internetowych rozmów prowadzonych w czasie rzeczywistym, będącego protoplastą obecnych "czatów". Również sławny kompozytor Jean Sibelius, sławny architekt Alvar Aaalto (ich dzieła znane są w wielu krajach), malarz Akseli Galen Kallela i wiele innych znanych osób, także popularny ostatnio zespół "rockowych" wiolonczelistów Apocaliptica, jak również ten, który ostatnio wygrał Eurowizję 2006 (choć mi akurat nie przypadł gustu...) Moim zdaniem warto wybrać się tam zwiedzić ten ciekawy kraj m.in. ze względu na niesamowitą fińską przyrodę (mnóstwo lasów, zwierząt, wody, skał, czyste powietrze), ciekawą mentalność (np. kultura jazdy na drodze - bezwględne poszanowanie pierwszeństwa pieszych, poszanowanie cudzej własności; olbrzymia liczba osób uprawiających sporty np. bieganie, narciarstwo, mnóstwo ludzi jeżdżących na rowerach czy rolkach), bogate życie artystyczne (malarstwo, architektura, muzyka). Choć zimą panują tam podobno dość niskie temperatury i długa noc, jednak wiosną i latem bywa nawet cieplej niż w Polsce i znacznie dłużej jest widno (białe noce :-). Warto tam pojechać na kilka dni (korzystając na przykład z tanich linii lotniczych i Pasporta Servo) choćby po to by "zakosztować" prawdziwej fińskiej sauny :-)

W podróży na pewno przyda się choć trochę znajomość języka fińskiego. Poniżej słownictwo, którego nauczyłem się rozmawiając z Finkami i Finami (z jednymi w esperanto, z innymi po angielsku lub nawet po polsku bo niektórzy spośród rodowitych mieszkańców Finlandii znają nasz język;-) Słyszałem, jak jeden z pracowników biura Informacji Turystycznej w Helsinkach mówił po polsku :-) Nawiasem mówiąc Finowie to dość wyedukowany naród, w którym znajomość języków obcych jest na wysokim poziomie.

Język fiński charakteryzuje tzw. harmonia wokaliczna, tzn w jednym wyrazie mogą występiować tylko samogłoski jednego typu. Na brzmieniu tego języka oparł się J.R.R. Tolkien (autor Władcy Pierścieni) tworząc język elfów. Kalevala - epos narodowy Finów (analogiczny do polskiego "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza) tj. mitologiczne opowieści o pierwszych Skandynawach została przetłumaczona na wiele języków, w tym na polski i esperanto (podobno jeden z bardziej udanych przekładów - patrz wypowiedź osoby, która czytała Kalevalę w kilku językach).
   

"Suomi on melko suuri maa. Suomessa on puhdas ilma ja kaunis aurinko. Puhun vähän suomea, mutta tarvitsen vielä opiskella enemmän, koska haluaisin käydä Suomessa eräänä päivänä." Ymmärrätkö?

Podstawowe słownictwo - wymowa w EuroTalk

(Fiński - Esperanto - Angielski - Polski)
------------------------------------------------------

Terve! = Saluton! = Hello! = Cześć!
Moi! = Sal! = Hi! = Cześć!
Hauska tutustua = Estas agrable ekkoni vin = Nice to meet you = Miło cię poznać

Minun nimeni on Adam = Mia nomo estas Adam / Mi nomigxas Adam = My name is Adam = Mam na imię Adam
Kuka sinä olet? = Kia estas via nomo? [Kiu vi estas?] = What is your name[Who are you?] = Jak masz na imię? [dosł. Kim ty jestes?]
Minä olen Mikko = Mi estas Mikko = I am Mikko = Jestem Mikko
Minä olen suomalainen = Mi estas Finnulo = I am a Finn = Jestem Finem
Sinä olet puolalainen = Vi estas Pol(ul)o = You are a Pole = Jesteś Polakiem
Mitä kuulu? = Kiel vi fartas? = How are you/How do you do? = Jak się masz?
 
Kiitos, kiitoksia = Dankon = Thank you = Dziękuję

Paljon kiitoksia = Mutajn dankojn = Thank you very much = Dziękuję bardzo

Anteksi = Pardonu / Mi pardonpetas = Excuse me / I'm sorry =  Przepraszam

Olka hyvää = Bonvolu = Here you are / Help yourself = Proszę bardzo

 

Haluatko? = Ĉu vi ŝatus = Czy chcesz/Czy Pan/Pani chciaałby/chciałaby?

Voitko auttaa = Ĉu vi povas helpi = Can you help ?= Czy mógłbyś pomóc?

Apua! = Helpu! = Help! = Ratunku!/Pomocy

Voinko autta sinua = Ĉu mi povas helpi = Can I help you ?= Czy mogę pomóc?

 

Sinä o(le)n kaunis ;-) = Vi estas bela = You are beautiful = Jesteś piękna  

Sinulla on kauniit siniset silmät ;-) Vi havas belajn bluajn okulojn = You've got beautiful blue eyes = = Masz piękne niebieskie oczy.

Tanssitko minun kanssani ? ;-) = Ĉu vi dancos kun mi, karulino? = Will you dance with me, my darling? = Czy zatańczysz ze mną, kochanie? ;-)
Minä pidän sinusta = Mi ŝatas vin = I like you = Lubie cię

Minä rakastan sinua = Mi amas vin = I love you = Kocham cię

 

Hyvää Päivä = Bonan tagon = Good day = Dzień dobry

Hyvää Huomenta = Bonan matenon= Good morning = Dzień dorby (rano)
Hyvää Yötä = Bonan vespereon = Good night = Dobranoc

Näkemiin! = Gxis la revido! = See you next time/So long! = Do zobaczenia!

Päivä  = Tago = Day = Dzień

Viikko = Semajno = Week = Tydzień

Keskus = Centroo, Mezo = Middle,Centrum = Środek, Centrum  

Maantantai = Lundo = Monday = Poniedziałek

Tiistai = Mardo = Tuesday = Wtorek

Keskivikko = Merkredo = Wednesday = Środa

Torstai = Ĵaŭdo = Thursday = Czwartek

Perjantai = Vendredo = Friday = Piątek

Lauantai = Sabato = Saturday = Sobota

Sunnuntai = Dimanĉo = Sunday = Niedziela

Mittä = Kio = What = Co
Kuka (?) = Kiu =  Who = Kto
Missä = Kie = Where = Ĝdzie
Koska = Kiam = When =  Kiedy

Herää / Nouse ylös! = Vekiĝu! = Wake up! = Wstawaj, obudź się, pobudka!
Missa on Mikko? = Kie estas Mikko = Where is Mikko =  Gdzie jest Mikko?
Onko Mikko kotona = Ĉu Mikko estas hejme = Is Mikko in (home)? =  Czy Mikko jest w domu?
Koti = Hejmo = Home = Dom
Talo = Domo = House = Dom (budynek)
Opiskelo? = Lernejo = A School = Szkoła

Kauppa = Vendejo =A Shop = Sklep

Kirja = Libro = Book = Książka
Kirjakauppa = Librovendejo = Bookstore = Księgarnia
Kirkko = Pregxejo = A Church = Kościół (budynek)

Asema = Stacidomo = Station = Stacja, Dworzec

Paloasema = fajrobrigadejo = Firemen house(?) = Remiza strażacka

 

Mikko nukku (nukkuma) = Mikko (nun) dormas = Mikko is sleeping = Mikko śpi
Nukua = Dormi = To sleep = Spać

Tämä on ... = Tio ĉi estas ... = This is ... = To jest ...

Tässä on ... = Ĉi tie estas ... = Here is ... = Tu jest ...

Tuolla on ... = Tie estas ... = There is ... = Tam jest ...

 

Katso! = Rigardu! = Look at! = Zobacz!

 

Puu = Arbo = A  Tree = Drzewo

Kivi = Ŝtono = A Stone = Kamień

Orava = Sciuro = A Squirell =  Wiewiórka

Lintu = Birdo =  A Bird = Ptak
Tikka = Pego = A Woodpecker = Dzięcioł
Pöllö = Strigo = An Owl = Sowa
Karhu = Urso = A Bear = Niedźwiedź

Kala = Fiŝo = A Fish = Ryba

Koira = Hundo = A Dog = Pies
Kissa = Kato = A Cat = Kot
Hiiri = Muso = A Mouse = Mysz
Hevonen = Ĉevalo = Horse = Koń
Lehmä = Bovino = Cow = Krowa
Possu / Sika = Porko =  Pig = Świnia
Porsas =  Porketo? =  ? = Prosię

Kuu = Luno = Moon = Księżyc

Aurinko = The Sun = Słońce
Sää   = Vetero = Weather = Pogoda

Aŭrinko paistaa = Suno brilas = The sun is shining = Świeci słońce
Sataa vettä = Pluvas = It rains = Pada deszcz
Sataa lunta = Neĝas = It snows = Pada śnieg
Tuulee = Blovas = A wind blows = Wieje wiatr.
Pilvi = Nubo = Cloud = Chmura
Ukkonen = Tondro = A thunder = Piorun

Salam = Fulmo = A lightning = Błyskawica Myrsky? = stormo = Storm = Burza

Pyöra  = Biciklo = A Bike = Rower

Auto = Aŭto = A Car = Samochód

Juna = Trajno = Train = Pociąg
Laiva = Ŝipboato = Ferry = Prom/łódź
Lentokone = Aviadilo = An Airplane = Samolot

Valkoinen = Blanka = White = Biały
Musta = Nigra = Black = Czarny
Punainen = Ruĝa = Red = Czerwony
Vihreä = Verda = Green = Zielony
Keltainen = Flava = Yellow = Żółty
Ruskea = Bruna = Brown = Brązowy
Violetti = Violkolora = Violet = Brązowy
Sininen = Blua = Blue = Niebieski
Oranssi = Oranĝa = Orange = Pomarańczowy
Pinkki = ? = Pink = Różowy
Harmaa = Griza = Grey = Szary
Vaaleanpunainen = Helruĝa = Bright Red (Pink?) = Jasnoczerwony (Różnowy?)

Juoma = Trinko? = A Drink = Napój

Juoda = Triki? = Drink = Picie?

Ruoka = Manĝo? = Food =  Jedzenie, Pokarm

Syödä = Manĝo? = Eating, Meal = Posiłek

Hyvää Ruoka!  = Bonan apetiton = Smacznego!

Omena = Apple = Jabłko
Päärne = Pearl = Gruszka
Mansikka = Strawberry = Truskawka
Luumu = Plum = Śliwka
Herne = Pea = Groszek
Tomatti = Tomato = Pomidor
Peruna = Terpomoj = Potatoes = Ziemniaki
Porkkana = Karoto = Carot = Marchewka
Vesimeloni = Akvomelono = Watermelon = Arbuz
Riisi = Rizo = Rice = Ryż
Appelsiini = Oranĝo_ = Orange = Pomarańcza?

Vesi = Akvo = Water = Woda
Maito = Lakto = Milk = Mleko
Mehu = Suko = Juice = Sok

Kana = Hen, Chicken = Kura, Kurczak ?
Kala = Fiŝo = Fish = Ryba
Liha = Viando = Meat = Mięso
Makkara = Kolbaso = Sausage = Kiełbasa
Leipä = Pano = Bread = Chleb
Kakku = Kuko = Cake = Ciasto
Makarooni = vermiceloj? = Pasta/Noodle? = Makaron
Salaatti = Salado = Salad = Sałatka

Pohjoinen = Nordo = North = Północ
Etelä = Sudo = South = Południe
Länsi = Okcidento = West = Zachód
Itä = Oriento = East = Wchód


Perhe = Familio = Family = Rodzina
Pyhä? perhe = święta rodzina?

Isä = Father = Ojciec, Tata
Eiti/äiti = Mother = Matka, Mama
Iso Isä = Grandfather = Dziadek
Iso Eiti/Äiti Grand mother = Babcia
Lapsi = Child = Dziecko
Lapset = Children = Dzieci
Lapsen Lapsi = Grandchildren = Wnuk, Wnuczka
Lapsen Lapset = Grand Children = Wnuki, Wnuczki, Wnuczęta
Veli = Frato = A Brother = Brat
Sisko = Fratino = A Sister = Siostra

Pojka = Knabo = A boy = Chłopiec
Pojat = Knaboj = Boys =  Chłopcy
Tytte? = Knabino = A girl = Dziewczyna
Tyttöjä = Knabinoj = Girls = Dziewczyny

Mieset = Viroj = Men = Mężczyźni
Naiset  = Virinoj = Women = Kobiety
(oznaczennia szczególnie często spotykane na toalecie w Finlandii)

Suomi = Finland = Finnlandia
Ruotsi = Sweden = Szwecja
Saksa = Germany = Niemcy

Puola = Poland = Polska
Tsekki = Chech Republic = Czechy
Venäjä = Russia = Rosja
Esti, Viro  = Estonia = Estonia
Norja = Norway = Norwegia
Tanska = Denmark = Dania
Iso Britania = Great Britain = Wielka Brytania
Irlanti = Ireland = Irlandia
Alankomaat, Hollanti  = The Nederlands, Holland = Holandia
Ranska = France = Francja
Espanja = Spain = Hiszpania
Italia = Italy = Włochy
Unkari = Hungary = Węgry
Itävalta (Österich) = Austria = Austria
Bulgaria = Bulgaria
Yhdysvallat, USA  = United States = Stany Zjednoczone

Saari = Insulo = Island = Wyspa
(np. Korkesaari, Seruaaaari)
Lahti = Golfo = Gulf = Zatoka
(np. Laajalahti)
Niemi = Duoninsulo = .... = Półwysep
(np. Otaniemi)
Mäki = Monteto?? = Hill?? = Wzgórze ??
(np. Linnämäki)
Joki = Rivero = River = Rzeka
(np. Kymli?joki)
Tie = Strato? = Street? = Ulica
(np. Mannerhemintie, Esperantotie)
Katu = Stateto = A little street = Uliczka
(np. Urheilikatu)
Kuja = ? = ? Bardzo mała uliczka, dróżka?
(np. Kesäkuja)
Lina = Kastelo = A Castle = Zamek

(np. Suomenlina)

Kesä = Somero = Summer = Lato
Syksy = Aŭtuno = Aŭtumn = Jesień
Talvi = Vintro = Winter = Zima
Kevät = Printempo = Spring = Wiosna

Minä olen =  Mi estas = I am =  Ja jestem
Sinä olet = Vi estas = You are =  Ty jesteś
Hän on = Li/ŝi estas = He/she is = On jest
Me olemme = Ni estas = We are = My jesteśmy
Te olette = Vi estas = You are = Wy jesteście
He ovat = Ili estas = They are = Oni są.

Minulla on =  Mi havas = I have = Ja mam
(konstrukcja podobna do rosyjskiego zwrtou "U mienja" choć fiński należy razem z węgierskim, estońskim i jeszcze jakimiś to zupełnie innej grupy językowej - ugrofińskiej)
Sinulla on   = Vi havas = You have = Ty masz
(...)

Nazwy miesiący:
Tammikuu = Januaro = January = Styczeń
Helmikuu =  Ferbruaro = February = Luty
Maaliskuu =  Marto = March = Marzec
Huhtikuu = Aprilo = April = Kwiecień
Toukokuu = Majo = May = Maj
Kesäkuu = Junio = June = Czerwiec
Heinäkuu = Julio = July = Lipiec
Elokuu = Aŭgusto = August = Sierpień
Syyskuu= Septembro = September = Wrzesień
Lokakuu = Oktobro = October = Październik
Marraskuu = Novembro = November = Listopad
Joulukuu = Decembro = December =  Grudzień

Ciekawe jest podobieństwo między fińskim a czeskim - w obu językach miesiąc jak i księżyc to jest to samo słowo (kuu w fińskim, měsic w czeskim); poza tym w obu językach akcent główny jest zawsze na pierwszej sylabie (również imię żeńskie Markéta jest praktycznie identyczne w czeskim i fińskim, natomiast w innnych językach to Margaret, Margerita, Małgorzata)

Liczebniki:
noll = nula = null/zero = zero
yksi = unu = one = jeden
kaksi = du = two = dwa
kolme = tri = three = trzy
neljä = kvar = four = cztery
viisi = kvin = five = pięć
kuusi = ses = = six = sześć
seitsemän = sep = seven = siedem
kahdeksan = ok = eight = osiem
yhdeksän = naŭ = nine = dziewięć
kymmenen = dek = ten = dziesięć

kymmenentoista = dekunu = yleven = jedenaście
kakstoista = dekdu = twelve = dwanaście
kolmetoista = dektri = thirteen = trzynaście
neljätoista = dekkvar = fourteen = czternaście
viisitoista = dekkvin = fifteen = piętnaście
kuusitoista = dekses = sixteen = szesnaście
seitsemäntoista = deksep = seventeen = siedemnaście
kahdeksantoista = dekok = eighteen = osiemnaście
yhdeksäntoista = deknaŭ = nineteen = dziewiętnaście
 
(...)
kaksikymmenta = du dek = twenty = dwadzieścia
kolmekymmenta = tri dek = thirty = trzydzieści
neljäkymmenta = kvar dek = fourty = czterdzieści
viisikymmenta = kvindek = fifthy = pięćdziesiąt
kuusikymmenta = sesdek = sixty? = sześcdziesiąt
seitsemänkymmenta = sepdek = sevety = siedemdziesiąt
kahdeksankymmenta = okdek = eighty = osiemdziesiąt
yhdeksänkymmenta = naŭdek = ninty = dziewięćdziesiąt
(...)
sata = cento = a hundred = sto
tuhat = milo = a thousand = tysiąc

Paljonko ? = Kiom da ? = How much/how many? = Ile?
(paljnon - dużo, przyrostek -ko oznacza pytanie)

Paljon = Multe = Much/Many(?) = Dużo/Wiele(?)
Vähän = Malmulte = A little/a few (?) = Mało, Trochę

Kaikki = Cxiuj = Every/All = Wszyscy/wszystko

Pieni = Malgranda = Small = Mały
Iso = Granda = Big = Duży

Lyhyt = Mallonga = Short = Krótki
Pitkä = Longa = Long = Długi

Uusi = Nova = New = Nowy
Vanha =Malnova = Old = Stary

Nyt - Nun - Now - Teraz

Kello = Horlogxo = A Clock - Zegar
Tunti = Horo = An Hour = Godzina
Mitä kello on? = Kiu horo estas? = What is it? = Która jest godzina?
Kello on kolme = Estas tria horo = It is three o'clock = Jest godzina trzecia.
Kelllo on kahdeksan = Estas oka horo = It is eight o'clock = Jest godzina ósma.
Kello on puoli kaksi = Estas duono antaŭ dua = It is half to two o'clock = Jest wpół do drugiej
Kello on puoli kymmenen =  Estas duono  antau deka  = It is half an hour to ten = Jest wpół do dziesiątej
Kello on viisitoista yliu seitsemän =  Estat kvarono post la sepa = It is a qurter past seven = Jest kwadrans (piętnaście minut) po siódmej
Kello on viistoista vaille viiisi = Estas kvarono antaŭ kvina = It is a quarter to five = Jest za kwadrans (za piętnaście minut) piąta
Puoli tunti = Duono da horo(?) = Half an hour(?) = Pół godziny(?)
 

"Esperanckie" nazwy znalezione w języku fińskim:
Esperantotie (ulica Esperanto w Espoo), Somero (nazwa miasteczka -  w esperanto: lato), kanto (pień drzewa - w esperanto: piosenka), pensas (krzak? = w esperanto: myślę/myślisz/myśli itp itd), juna (pociąg, w esperanto: młody)

Finnish for Foreigners - Introduction to Finnish language
Zabawny kurs fińskiego - wprowadzenie dla studentów na wymianie i nie tylko
Język fiński - Wikipedia
Język fiński - Wikisłownik
Słowniki SanaKirja
Ilmainenen SanaKirja

Kilka ciekawych stron o Finlandii:
Zorza polarna (nawiasem mówiąc miałem szczęście widzieć to piękne zjawisko pewnego październikowego wieczoru w polskich Beskidach - choć jest raczej rzadko spotykane w naszej szerokości geograficznej ale wtedy była silna burza magnetyczna - przynajmniej tak później pisali w miesięczniku astronomicznym "Urania" i nie tylko)
Przyroda fińska

Na koniec kilka uwag Internauty o języku Finów:

Finski to piekny język..Tak sie składa ze miałem z nim troche styczności i troche wiem (...) fiński jest z zupełnie innej rodziny językowej niż polski czy niemiecki....Własciwie to bliżej nam to Hindusów niż do Finów :) Jest to język z grupy ugro-fińskiej, która jest częścią uralskiej rodziny językowej......spokrewniony jest m.in. z estońskim i nieco dalej z wegierskim... jak juz wspomniałem jest trudny do opanowania. DLaczego? Bo jest językiem syntetycznym a nie analitycznym jak wszystkie języki naszej rodziny językowej... Zauwazylas pewnie, ze my wciąz uzywamy przyimków (z, w, do itd), kolejnośc wyrazow w zdaniu bardzo wpływa na kontekst, wyrazy sa zazwyczj krotkie i mowimy raczej konkretnie...A finski jest baaaardzo syntetyczny, co oznacza ze uzywa sufiksow, czyli przyrostków :) Chodzi o to, ze często jeden wyraz to całe zdanie, bo dodaje się do wyrazu podstawowego rozne koncowki....a ile trzeba sie natrudzic zeby dobrze dobrac ich kolejnośc i przypadek! :P Jest to naprawde skomplikowane.Ja tam uważam ze to jest piekne, ale wiekszocs ludzi jak im opowiadam puka się w czolo, ze się tym zajmuję... CO by CI tu jeszcze opowiedziec....No np to ze finski ma 14 przypadków w liczbie poj, a 16 w mnogiej :)....slowo NIE odmienia się przez osoby... jest łącznie ok 160 koniugacji i form osobowych czasowników...pare czasów....Wyrazów jest mnostwo, sa one długie, pełno w nich samogłosek (np kiittämättömyys to niewdzięczność)......występuje tez piękne zjawisko harmonii wokalicznej, czyli ze okreslone samogloski nie moga wystepowac w jednym wyrazie....No jest sporo takich cudactw. Na pocieszenie moge dodać, że nie ma rodzajów i przedimków, ktore są zmorą uczących się języków zachodnich...jest ciezko ale rozumiem Twoją pasję tym językiem....Przy odrobinie dyscypliny mozna sie troche nauczyć....nie powiem, dla mnie np baskijski jest o wiele bardziej skomplikowany, powiedziałbym nieprzyswajalny dla obcokrajowcow....Powiem Ci na zachete ze finski jest dosc logiczny, układa sie w logiczna całośc.

Do strony o językach