W terenach górskich można często spotkać się z nazewnictwem pochodzenia wołoskiego - z języka pasterzy wędrujących przez Karpaty. Poza tym także inne nazwy miejscowe, których genezę i znaczenie dobrze byłoby znać podczas wędrówek górskich. Poniżej kilka przykładów.
Wołoch [Walaszek] w Czechach i Słowacji Vlach, Valach, Valas, a na Węgrzech Olach albo Volach, w literaturze niemieckiej Walk – to dawni mieszkańcy dzisiejszej Rumunii.
Ślady osadnictwa wołoskiego odnajdujemy w wielu nazwach miejscowości, nazewnictwie topograficznym, słowniku pasterskim oraz nazwiskach będących do dziś
w powszechnym użyciu na terenach będących ongiś miejscami penetracji wołoskiej. Nazewnictwo korzeniami sięga do języka rumuńskiego, albańskiego, słowackiego
i węgierskiego.
- Bania - ‘kopalnia’ (węg. banya).
Inne znaczenia: baniak, bańka, banieczka w znaczeniu ‘naczynia’ i ‘dyni, tykwy’, (r. 1500: »korbas albo bania«), na Rusi: ‘łaźnia’.
Nic łatwiejszego, niż utożsamić ruską banię z romańskiemi kąpieli nazwami, franc. bain, włosk. bagno (z łac. balnia, balineum i balneum, grec. balaneion), i powołać się nawet na jednorazowe dawne balnyj zamiast bannyj, ‘kąpielowy’, i twierdzić, że od łazienki przejście do naczynia łatwe. Na Zachodzie jednak bania jako ‘łaźnia’ zupełnie nieznane (u Czechów banie, bańka, ‘naczynie baniaste’, ‘bańki na wodzie, mydlane’, ‘bańki u cyrulika’, ‘kopalnia’; naszej bani, ‘dyni czy tykwy’, nie mają). Ależ Słowianin ‘łazienki’ nie znał, miał tylko izdebkę, istopkę, gdzie się parzył, gdy mu wodę na gorące kamienie lano (żadnegoż tam naczynia pękatego nie było, chyba wodę konwiami donoszono). Bania znaczyło może pierwotnie ‘dół, dołek’, (por. banior u Potockiego, ‘moczar, głębina’) i takby się i nazwa ‘kopalni’ sama tłumaczyła; do dołu w ziemi właził (stąd ‘łaźnia’) Słowianin, zanim sobie istopkę przyrządził nad ziemią; od dołu nazwano wszelką pękatość, od dyni bańkę (wodną i t. d.) i kopułę. Związek między ruską banią a bain byłby w takim razie złudzeniem optycznem. Węg. pożyczone od Słowian.
- Bardo - od barda "topór" (nazwa pochodzenia wołoskiego)
- Beskid, Bieszczad - od bjeska "hala, górska łąka, pastwisko" (za pośrednictwem albańskiego; alternatywna hipoteza, to germańskie pochodzenie)
- Burdelowa Góra – od burden "zagroda dla owiec", w gwarze podh. burdel to "stary, zniszczony budynek" lub pozostała po nim polana (nazwa pochodzenia wołoskiego)
- Gajdy – dudy (od tureckiego słowa o tym samym znaczeniu)
- Gieleta – duże drewniane naczynie do dojenia owiec (od dacko – rumuńskiego „galeata”)
- Facimiech – w Pieninach w masywie Trzech Koron, także ulica znajdująca się na terenie os. Na Kozłówce w Krakowie. Jej nazwa pochodzi od folwarku a właściwie przysiółka zamieszkałego przez facimiechów czyli, jak tłumaczą źródła, ludzi chwytających cudze mieszki. Przed laty znajdował się tam folwark (przysiółek) zamieszkany przez złodziejów, zwanych facimiechami (ci, co chwytają cudze mieszki – w dawnej polszczyźnie "fatać" oznaczało "chwytać").
por. http://www.kmk.krakow.pl/artykul_nazwy_ulic_inne.html, https://pl.wikipedia.org/wiki/Ulica_Facimiech_w_Krakowie
- Grapa - od groapa "dół" (nazwa pochodzenia wołoskiego)
- Istebna - od istep "osada", ps. istba, cs. istuba "namiot", staroruskie istobka "łazienka" (nazwa pochodzenia wołoskiego)
- Kiczera – zarośnięte od chica "włosy, zarost", chicera "zarośnięta góra"; występuje często w Karpatach od Siedmiogrodu aż po morawską Wołoszczyznę: Kiczera, Kiczora, Kyczera, Kiczerka, Kiczura, Kiczurka, Keczar, Kieczera, Kikula (nazwa pochodzenia wołoskiego);
Inna wyjaśnienie: to nazwa pochodzenia albańskiego od słowa „chicer” – zbocze górskie w kształcie dachu.
- Kocierz – wywodzi się od wołosko-rumuńskiego słowa „hotar” – granica dwu posiadłości, znak graniczny (pochodnymi są nazwy: Kotar, Kotarz, Kotarnica, Kocoń i Kaczyna).
- Koliba - od coliba "chata"; koleba lub koliba oznacza u górali budynek pasterzy owiec (nazwa pochodzenia wołoskiego); w dacko – rumuńskiim „coliba” oznacza "szałas pasterski"
- Koszar - od coşar "stodoła, obora" – w gwarze góralskiej koszar oznacza "przenośną zagrodę dla owiec" (nazwa pochodzenia wołoskiego)
- Łabajowa - Łabaj kiedyś słowo to oznaczało szpital polowy (lazaret) dla żołnierzy chorych na syfilis. Poprawnie taki szpital nazywa się wenerologiczny lub dermatologiczny. Jednak lazaret jako taki były nazywany chorzela. Czy to jednak na pewno od tego pochdzą nazwy Łabajowa Góra, Łabajowa Skała, Jaskinia Łabajowa czy może od nazwiska jakiego zbójnika albo jakiego zasłużonego żołnierza np. Aleksander Łabaj, starszy sierżant Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari czy jakiego sportowca o tym nazwisku?
- Łapsze, Łapszanka - od lapse "upływ" (nazwa pochodzenia wołoskiego)
- Magura - od măgura "wolno stojący masyw górski", pochodzi od prasłow. maguła, mogiła (nazwa pochodzenia wołoskiego); magura lub magurka w języku słowackim oznaczają kopiec lub kopulastą górę.
- Mandragora - od mătrăgună, wilcza jagoda: Matragona (nazwa pochodzenia wołoskiego)
- Maniów – od imienia Manea, także Maniowy, Maniowa Przehyba (nazwa pochodzenia wołoskiego)
- Muńcuł - od muncel "wzgórze, pagórek" także Manczuł, Mamczuł, Menczył, Mynczoły, Myncziw, Pod Mlanczołem, Mukaczewo (nazwa pochodzenia wołoskiego) ;
Menczoł, Minczoł, Munczolik – pochodzenia wołoskiego, synonim Kiczory, Kiczery oznaczające większą zalesioną kopulastą górę.
- Młaka w gwarze podh. od od mlaca "bagno": Młaka, Młaki, Młaczki, Czarna Młaka, Červená mlaka (Słowacja), Polana pod Młaczkami (nazwa pochodzenia wołoskiego)
występuje też w dacko – rumuńskim gdzie oznacz bagno
- Pietraszonka – od pietros "skała, kamień": Pietros, Petros, Piotruś (nazwa pochodzenia wołoskiego)
- Przysłop - od prislop, prislopul "przełęcz", przejście w masywie górskim, termin o prasłowiańskim pochodzeniu, występuje na obszarach kolonizacji wołoskiej, ale również przed ich pojawieniem się (nazwa pochodzenia wołoskiego)
- Praciaki - Rzyki Praciaki - od porc "świnia", zmienione na proc, w gwarze praciaki to "ludzie wypasający świnie" (nazwa pochodzenia wołoskiego); patrz nazewnictwo osad służebnych np. skotniki, kobylniki, łagiewniki
- Praszywka w masywie Wielkiej Raczy jest nazwą pochodzenia wołoskiego podobno od „praszit” – orać, zaorać. Hmm, ale w j.czeskim "prašivka" to trujący grzyb
- Redyk - od redyk "gromadny wypęd owiec na odległe hale, także ich powrót w doliny": Radyki (nazwa pochodzenia wołoskiego)
- Shihla, murzasihle - od sihla "niski las na mokradłach", w gwarze podh. sihła to "podmokły teren lub mokradło” (nazwa pochodzenia wołoskiego)
- Sopotnia - od sopot "szum, bulgot, wodospad", słowo prasłowiańskie popularne w nazwach geograficznych na całych Bałkanach i w Karpatach, w języku polskim i wschodniosłowiańskich nie występuje (nazwa pochodzenia wołoskiego)
- Szałas - od sălaş "mieszkanie, siedziba, schronisko (nazwa pochodzenia wołoskiego)
- Szyndzielnia – od „szindrila” – gont
- Tarnica - od tarniţa "przełęcz" (nazwa pochodzenia wołoskiego)
- Turbacz – od turba "torf, darń" (nazwa pochodzenia wołoskiego)
- Zawoja - od zavoi "nadrzeczny zagajnik", zavoia "park" (nazwa pochodzenia wołoskiego)
- Zbójnik – poch. rumuńskie.
Porównaj z poniższymi
Nazwy geograficzne pochodzenia wołoskiego
Osady służebne
Niektóre wyjaśnienia zaczerpnięte z publikacji: Woźniak H. : „Żywiecczyzna: popularny zarys dziejów”. Żywiec; 2011 r.