Osady służebne

Osada służebna – w średniowieczu była to wieś, której mieszkańcy świadczyli wyspecjalizowane świadczenia, lub posługi, służby na rzecz władcy terytorialnego. System osad służebnych funkcjonował na terenach obecnej Polski, Czech i Węgier począwszy od okresu wczesnohistorycznego do XIII wieku i był jednym z elementów wczesnofeudalnego ustroju, nazywanego również ustrojem „prawa książęcego”. Nazwy służebne (zawodowe) były to nazwy własne wyodrębniane w ramach nazw geograficznych (toponimii) w ramach tzw. klasyfikacji semantycznej. Nazwy te pochodzą od nazw grup zawodowych mieszkańców osad lub apelatywnych określeń zespołu ludzi, którzy w okresie wczesnofeudalnym wypełniali określone zobowiązania i służby wobec księcia i jego dworu, także wobec wysokich dygnitarzy kościelnych. Wiele tych nazw przetrwało do dziś co można często spotkać w obszarach wiejskich czy dzielnicach miast, które je wchłonęły. Poniżej przykłady:

• Bartodzieje, Bartniki, bartodzieje, bartnicy – wytwarzanie barci, hodowla pszczół, podbieranie miodu
• Bobrowniki, bobrownicy – hodowla, łowienie bobrów
• Cienietniki, cienietnicy, siatnicy – wytwarzanie sieci na zwierzęta, łowy z sieciami
• Cieśle, cieśle – obróbka drewna, budowa obiektów z drewna
• Drwale, drwale, siekiernicy – wyrąb drzew
• Grotniki, grotnicy – wytwarzanie grotów do broni
• Jadowniki, jadownicy – wyrób zatrutych strzał, jadu do strzał
• Jastrzębniki, jastrzębnicy – hodowla i układanie jastrzębi, łowy z jastrzębiami
• Karmniki, Oborniki, karmnicy, obornicy – pobór daniny w żywych zwierzętach, opieka nad stadami
• Kobierniki, kobiernicy – produkcja kobierców
• Kobylniki, kobylnicy – hodowla koni
• Kołodzieje, kołodzieje, koleśnicy – wytwarzanie kół
• Komorniki, komornicy – pobór danin do komory(skarbu) książęcego
• Konary – koniarze – hodowla, układanie koni
• Korabniki, korabnicy – budowa większych statków
• Kowale, kowale, kowary – rzemiosło kowalskie
• Kuchary, kucharze – gotowanie potraw
• Łagiewniki, łagiewnicy – wyrób naczyń klepkowych, szynkowanie miodu, piwa
• Łaźniki, łaźnicy - ...
• Mączniki, mącznicy – wyrób mąki
• Mydlniki, mydlnicy – wytwarzanie mydła;
• Niewodniki, niewodnicy – wytwarzanie niewodów, dużych sieci rybackich i połów ryb niewodem
• Owczary, owczarze – hodowla owiec
• Piekary, piekarze – wypiek chleba
• Podstolice, podstolicy – służba stołowa 
• Praciaki - z czasów osadnictwa wołoskiego pozostały ślady w postaci nazw przysiółków np. Praciaki, co oznaczało pierwotnie – od słowa "proc" ludzi zajmujących się hodowlą świń"
• Pracze, pracze, praczki – pranie ubrań, tkanin
• Psary, psiarze – hodowla psów myśliwskich, łowy z psami
• Rudniki, rudnicy – wytapianie żelaza
• Rybitwy, rybitwy, rybacy – połów ryb
• Rzeszotary, rzeszotarze – produkcja sit do mąki i zboża
• Sanniki, sannicy – wytwarzanie sań
• Skotniki, skotnicy, skotarze – hodowla bydła (od ps. skot oznaczającego bydło)
• Słomniki, szłomnicy – wytwarzanie szłomów, hełmów dla wojska
• Sokolniki, sokolnicy – hodowla sokołów, układanie i łowy z sokołami
• Strzelce, strzelcy – łowy z łukiem, kuszą
• Szczytniki, szczytnicy – produkcja szczytów, pawęży dla wojska
• Szewce, szewcy – wybrawianie skór, produkcja obuwia, ubrań skórzanych;
• Świniary, świniarze – hodowla świń
• Tokary, tokarze – wytwarzanie toczonych z drewna wyrobów
• Węgierce, węgierce, węgrzce – nieznany rodzaj posług przy urzędzie 'węgra'
• Winiary, winiarze – uprawa winorośli, wyrób wina
• Woźniki, woźnicy – wytwarzanie kół, wozów
• Zduny, zduni, garncarze, lepiarze – wyrób naczyń, wyrobów z gliny
• Złotniki, złotnicy - wyrób przedmiotów ze złota i srebra lub kopacze złota
• Żerniki, żernicy, żerdnicy – transport i rozkładanie namiotów książęcych;

Do strony o językach