Osady służebne
Osada służebna – w średniowieczu była to wieś, której mieszkańcy świadczyli wyspecjalizowane świadczenia, lub posługi, służby na rzecz władcy terytorialnego.
System osad służebnych funkcjonował na terenach obecnej Polski, Czech i Węgier począwszy od okresu wczesnohistorycznego do XIII wieku i był jednym z elementów
wczesnofeudalnego ustroju, nazywanego również ustrojem „prawa książęcego”. Nazwy służebne (zawodowe) były to nazwy własne wyodrębniane w ramach nazw
geograficznych (toponimii) w ramach tzw. klasyfikacji semantycznej. Nazwy te pochodzą od nazw grup zawodowych mieszkańców osad lub apelatywnych określeń
zespołu ludzi, którzy w okresie wczesnofeudalnym wypełniali określone zobowiązania i służby wobec księcia i jego dworu, także wobec wysokich dygnitarzy
kościelnych. Wiele tych nazw przetrwało do dziś co można często spotkać w obszarach wiejskich czy dzielnicach miast, które je wchłonęły. Poniżej przykłady:
- Bartodzieje, Bartniki, bartodzieje, bartnicy – wytwarzanie barci, hodowla pszczół, podbieranie miodu
- Bobrowniki, bobrownicy – hodowla, łowienie bobrów
- Cienietniki, cienietnicy, siatnicy – wytwarzanie sieci na zwierzęta, łowy z sieciami
- Cieśle, cieśle – obróbka drewna, budowa obiektów z drewna
- Drwale, drwale, siekiernicy – wyrąb drzew
- Grotniki, grotnicy – wytwarzanie grotów do broni
- Jadowniki, jadownicy – wyrób zatrutych strzał, jadu do strzał
- Jastrzębniki, jastrzębnicy – hodowla i układanie jastrzębi, łowy z jastrzębiami
- Karmniki, Oborniki, karmnicy, obornicy – pobór daniny w żywych zwierzętach, opieka nad stadami
- Kobierniki, kobiernicy – produkcja kobierców
- Kobylniki, kobylnicy – hodowla koni
- Kołodzieje, kołodzieje, koleśnicy – wytwarzanie kół
- Komorniki, komornicy – pobór danin do komory(skarbu) książęcego
- Konary – koniarze – hodowla, układanie koni
- Korabniki, korabnicy – budowa większych statków
- Kowale, kowale, kowary – rzemiosło kowalskie
- Kuchary, kucharze – gotowanie potraw
- Łagiewniki, łagiewnicy – wyrób naczyń klepkowych, szynkowanie miodu, piwa
- Łaźniki, łaźnicy - ...
- Mączniki, mącznicy – wyrób mąki
- Mydlniki, mydlnicy – wytwarzanie mydła;
- Niewodniki, niewodnicy – wytwarzanie niewodów, dużych sieci rybackich i połów ryb niewodem
- Owczary, owczarze – hodowla owiec
- Piekary, piekarze – wypiek chleba
- Podstolice, podstolicy – służba stołowa
- Praciaki - z czasów osadnictwa wołoskiego pozostały ślady w postaci nazw przysiółków np. Praciaki, co oznaczało pierwotnie – od słowa "proc" ludzi zajmujących się hodowlą świń"
- Pracze, pracze, praczki – pranie ubrań, tkanin
- Psary, psiarze – hodowla psów myśliwskich, łowy z psami
- Rudniki, rudnicy – wytapianie żelaza
- Rybitwy, rybitwy, rybacy – połów ryb
- Rzeszotary, rzeszotarze – produkcja sit do mąki i zboża
- Sanniki, sannicy – wytwarzanie sań
- Skotniki, skotnicy, skotarze – hodowla bydła (od ps. skot oznaczającego bydło)
- Słomniki, szłomnicy – wytwarzanie szłomów, hełmów dla wojska
- Sokolniki, sokolnicy – hodowla sokołów, układanie i łowy z sokołami
- Strzelce, strzelcy – łowy z łukiem, kuszą
- Szczytniki, szczytnicy – produkcja szczytów, pawęży dla wojska
- Szewce, szewcy – wybrawianie skór, produkcja obuwia, ubrań skórzanych;
- Świniary, świniarze – hodowla świń
- Tokary, tokarze – wytwarzanie toczonych z drewna wyrobów
- Węgierce, węgierce, węgrzce – nieznany rodzaj posług przy urzędzie 'węgra'
- Winiary, winiarze – uprawa winorośli, wyrób wina
- Woźniki, woźnicy – wytwarzanie kół, wozów
- Zduny, zduni, garncarze, lepiarze – wyrób naczyń, wyrobów z gliny
- Złotniki, złotnicy - wyrób przedmiotów ze złota i srebra lub kopacze złota
- Żerniki, żernicy, żerdnicy – transport i rozkładanie namiotów książęcych;
Do strony o językach